Η ρεμπέτικη μουσική πρωτοπαίχτηκε στον "Τεκέ" (ελληνική λέξη για χώρους κατανάλωσης χασις) και φυλακές διάσπαρτες γύρω από τις κύριες ελληνικές πόλεις στις αρχές του αιώνα. Η μουσική αυτή βασίζεται κυρίως στην προφορική παράδοση, όπου η τέχνη του αυτοσχεδιασμού ήταν υψίστης σημασίας.
Οι στίχοι των ρεμπέτικων τραγουδιών συνδέονται με τη ζωή της ελληνικής αστικής υποκουλτούρας με κανόνες και αξίες στο περιθώριο της κοινωνίας. Οι ρεμπέτες είχαν μια εγγενή δυσπιστία από οποιαδήποτε αρχή και με τη μουσική τους τρόπο να εκφράσουν τη δημιουργηκότητα και την ανεξαρτησία τους.
Όπως και τα μπλουζ του Χάρλεμ και της Νέας Ορλεάνης στα μέσα του 30' , τα ρεμπέτικα τραγούδια έχουν μια αίσθηση αυθορμητισμού. Έχουν τη δύναμη να κινήσουν, διεγείρουν, εμπνεύσουν και να εμπλέξουν τον ακροατή.
Πολλά από τα τραγούδια του είχαν απαγορευτεί στην Ελλάδα κυρίως λόγω της αντιαυταρχικής τους στάσης. Η αστυνομία της εποχής κατέστρεψε όργανα, δίσκους και συνελήφθησαν ρεμπέτες ενώ δεν ήταν λίγες οι επιθέσεις κατά καιρούς προς αυτούς.Οι αρχές φοβόνταν επειδή οι ρεμπέτες αρνιούνταν να συμμορφωθούν και ήταν περήφανοι για τον εαυτό τους και τον τρόπο ζωής τους.
Οι άνθρωποι, που σχετίζονταν με την υποκουλτούρα, ήταν σε γενικές γραμμές αυτό που οι Έλληνες αποκαλούν "μαγγήτες" και μπορεί να μεταφραστεί ελεύθερα σε "αλητόπαιδα". Στην αργκό της εποχής λέγονται και "κουτσαβάκια" και ήταν ντυμένοι με ιδιαίτερο τρόπο όπως στην υποκουλτούρα της Χάρλεμ στην περίοδο 20'-30'. Αν και από την αστυνομία οι ρεμπέτες υπέστησαν παρενοχλήσεις και καταπιέσεις, δεν ήταν ενδοτικοί και δεν έχανα την ταυτότητά τους ή την αίσθηση του χιούμορ.
Καφέ-Αμάν
Τα ρεμπέτικα δεν συναντιόνται μόνο σε τεκέδες και φυλακές αν και κυρίως προήλθαν από τα παραπάνω. Γύρω στις αρχές του 20ου αιώνα, τα "Καφέ-Αμάν" ξεπήδησαν στην Αθήνα, τον Πειραιά και άλλα λιμάνια στη Δυτική Μικρά Ασία. Σε αυτές τις καφετέριες ένας τραγουδιστής θα τραγουδήσει ένα αυτοσχέδιο στίχο χρησιμοποιώντας τη φράση "ΑΜΑΝ ΑΜΑΝ" πλαισιωμένο από μερικά ακόμη στιχάκια της στιγμής. Ηχογραφήσεις της περιόδου 20'-30' έχουν συνήθως μια στροφή 4ων στίχων με διάρκεια 3 και πλέον λεπτών σε κάθε κομμάτι! (Είναι πολύ δύσκολο να ερμηνευτούν αποτελεσματικά και οι απόπειρες σπάνιες σήμερα). Τα τραγούδια αυτά λέγονται "Αμανές" ή "Αμανέδες". Η λέξη "αμάν" είναι τούρκικης προέλευσης που σημαίνει "έλεος". Ο τραγουδιστής συχνά συνοδευόταν από ένα ή δύο όργανα τα οποία έπαιζαν μεταξύ της μιας στροφής του κομματιού.
'Ενα "ταξίμι" (σόλο ορχηστρικό) ορίζει συνήθως το κλίμα στην αρχή του κάθε αμανέ. Ο Κώστας Ρούκουνας σύνθεσε και τραγούδησε δεκάδες αμανέδες συμπεριλαμβανομένου και του "Μανέ Μπάλλου"
"Πονώ βαθειά μες την καρδιά
και δεν μπορώ να γιάνω
και λίγο - λίγο φθείρομαι
και την ζωή μου χάνω"
Μια ακόμη σύνθεση του Κώστα Ρούκουνα "Κιουρντού Μανές"
"Γνώρισα φίλους κι' έλεγα
πως πάντα μ' αγαπούσαν
μα αυτοί μπροστά μου γέλασαν
και πίσω με μισούσαν"
Η καταστροφή της Σμύρνης. Αύγουστος 1922.
Τον Αύγουστο του 1922 η πόλη της Σμύρνης στη Μικρά Ασία είχε καεί και πάνω από ένα εκατομμύριο Έλληνες εκδιώχθηκαν στην ηπειρωτική Ελλάδα - κυρίως στην Αθήνα και στον Πειραία. Οι πρόσφυγες έφεραν μαζί τους ένα ανατολίτικο στυλ μουσικής με τούρκικες και αραβικές επιρροές που ονομάζεται "Σμυρναίικα". Η σμυρναίικη ορχήστρα συνήθως αποτελούνταν από βιολί, ακορντεόν, λαούτο (ούτι) και σαντούρι. Τα σμυρναίικα και ρεμπέτικα στυλ αλληλοεπηρεάζονται. Η σμυρναίικη μουσική γρήγορα έγινε δημοφιλής στα καφέ αμάν. Οι πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία ζούσαν σε συνθήκες φτώχειας, κυρίως στις παραγκουπόλεις. Πολλοί πρόσφυγες έγιναν μέλος της ρεμπέτικης υποκουλτούρας και είχαν μπει στο περιθώριο από την κοινωνία, εν μέρει λόγω συνθηκών ζωής αλλά επειδή προξενούσαν δυσαρέσκεια στο μεγαλύτερο μέρος των ντόπιων Ελλήνων.Τραγούδια γραμμένα σε φυλακές από μαγγήτες τραγουδήθηκαν και έξω από αυτές ακόμη και αν ήταν απαγορευμένα. Έγιναν δημοφιλή στον υπόκοσμο και στη ρεμπέτικη υποκουλτούρα. Το τραγούδι "Μέσα στου Μάνθου τον τεκέ" σύνθεση του Κώστα Τζόβενου και ερμηνευμένο από τη Ρόζα Εσκενάζυ το 1933 ήταν χαρακτηριστική σύνθεση της εποχής.
"Μέσα στου Μάνθου τον Τεκέ
πίνουν οι μάγκες αργιλέ
αργιλέδες και τσιγάρο
και χασίσι προύσας μαύρο"
(μαύρο=μαύρο χασίσι).
Κατά τη διάρκεια ή στο τέλος ενός ρεμπέτικου τραγουδιού οι καλλιτέχνες και οι μουσικοί χρησιμοποιούσαν διάφορα επιφωνήματα, φιλοφρόνηση ή σχολιασμό στο κομμάτι, ενθαρρύνοντας τους τραγουδιστές ή τους μουσικούς και δίνοντας στη μουσική μια πολύ αυθόρμητη αίσθηση. Η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη φράση είναι "Γεια σου" που σημαίνει "στην υγεία σου".
Παρόλο που πολλά τραγούδια ήταν γραμμένα για τα ναρκωτικά αποτελούσαν ένα μικρό μέρος από τα χιλιάδες ρεμπέτικα τραγούδια που έχουν γραφτεί. Όλες οι πτυχές της καθημερινής ζωής καλύπτονται από τους ρεμπέτες. Τραγούδια της απόλαυσης και του πόνου? Τραγούδια της ταβέρνας, της φυλακής, της ζωής στη θάλασσα, της εξορίας, της νοσταλγίας κτλ.
Οι ρεμπέτες είχαν μια πολύ διφορούμενη στάση έναντι του θανάτου. Υπήρχε ένα μείγμα της αμφισβήτησης - ή άρνησή του - με κάποια παραίτηση. Σε πολλά τραγούδια η τραγουδίστρια περιμένει το θάνατο. Το ακόλουθο κομμάτι "Ραστ αμανέ" τραγουδιέται από έναν ερμηνευτή που ονομάζεται Παναγή και είναι ελάχιστα γνωστός. Ηχογράφησε μόνο μια χούφτα από πλευρές δίσκων. Αναφέρεται ότι ήταν αλκοολικός και καταβάλλεται για τις ηχογραφήσεις του από προμήθειες αλκοόλ.
"Τέτοια πληγή που έχω γω
είναι μεγάλο ντέρτι
γιατρός είναι ο θάνατος
τον καρτερώ να έρθει"
Υπάρχουν πολλά χαρούμενα τραγούδια και εμπνευσμένα από την αγάπη στο ρεμπέτικο ιδίωμα αλλά και μια πληθώρα από τραγούδια που διερευνούν τις πιο σκοτεινές πτυχές του έρωτα και τον σχέσεων σε τρόπο "μπλουζ". Οι ρεμπέτες ασχολήθηκαν και με τολμηρά θέματα. Ο Παναγιώτης Τούντας στο τραγουδι του "Γίνομαι άντρας" ηχογραφημένο το 1933 από τη Ρόζα Εσκενάζυ αναφέρεται σε μία γυναίκα ντυμένη με αντρική στολή και τα απαραίτητα αξεσουάρ, ένα μαχαίρι, ένα πιστόλι και μια ερωμένη. Επανεκδόθηκε σε LP τηςManghas "Αυτοβιογραφία" και σε καθαρότερη έκδοση σε αμερικάνικο CD "Ρόζα Εσκενάζυ ρεμπέτισσα".
Λογοκρισία - 1937
Το καθεστώς του Μεταξά απαγόρευσε πλήρως ηχογραφήσεις με τούρκικες ή ανατολίτικες επιρροές το 1937. Σμυρναίικα, αμανέδες και χασισοτράγουδα δεν μπορούσαν πλέον να ηχογραφηθούν και μπήκαν στο περιθώριο οριστικά. Οι τότε ραδιοφωνικοί σταθμοί είχαν απειληθεί με οριστικό κλείσιμο αν έπαιζαν κάποιο τέτοιο τραγούδι αυτού του είδους. Η αλλαγή αυτή οδήγησε στην κυριαρχία του Πειραία (μπουζούκια), το στυλ των ρεμπέτικων απέκτησε μια πιο κύρια. Ορισμένοι ρεμπέτες αρνήθηκαν να υποβάλλουν τραγούδια για εξέταση. Για παράδειγμα, ο Βαγγέλης Παπάζογλου, ένας πολύ επιτυχημένος συνθέτης, εγκατέλειψε τη μουσική και σταμάτησε να γράφει τραγούδια από την επιβολή της λογοκρισίας μέχρι τον πρόωρο θάνατό του από φυματίωση το 1943.1945 μέχρι σήμερα
Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, ο μουσικοσυνθέτης Βασίλης Τσιτσάνης, αφομοίωσε ένα νέο είδος ελληνικής μουσικής, πιο λαϊκής αλλά με ισχυρή ρεμπέτικη επιρροή. Ορισμένοι ρεμπέτες εγκαταλείψαν τα χασισοποτεία και έγιναν δημοφιλείς σε νυχτερινά κέντρα. Νέες τραγουδίστριες όπως η Σωτηρία Μπέλλου και η Μαρίκα Νίνου σημείωσαν τρομερή επιτυχία και ενδεχομένως είναι από τις τελευταίες πραγματικές ρεμπέτισσες. (Η Μαρίκα Νίνου είναι στα καλύτερά της κέφια σε μια εκπληκτική ζωντανή ηχογράφηση που τυπώθηκε σε LP της UNIVOX/VENUS με ετικέτα SLX 2003 και πραγματοποιήθηκε με ένα μαγνητόφωνο πομπίνας τοποθετημένο στο πάλκο από θαμώνα του κέντρου για να καταγράψει την απίστευτή της απόδοση. Η Μαρίκα ερμηνεύει έναν απίστευτο αμανέ στα Τούρκικα στην πίσω όψη του δίσκου με τη ζωντανή αυτή ηχογράφηση. Ορισμένοι ρεμπέτες συνέχισαν να δημιουργούν στην περίοδο 50'-60'.Στο μεσοδιάστημα, που μεσολάβησε μέχρι σήμερα, υπήρξε μια αναβίωση του παλιού ρεμπέτικου και σμυρναίικου ύφους. Η διαδικασία αυτή συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας με κυκλοφορίες στην Ελλάδα (ενδεικτικά με τις ετικέτες της FM και EMI), στην Αγγλία (από την εξαιρετική Heritage, στην Aμερική (από την Rounder) κτλ.
Η θαυμάσια κληρονομιά που άφησαν οι βιρτουόζοι ταλαντούχοι συνθέτες, μουσικοί και τραγουδιστές αναμφίβολα θα συνεχίσει να εμπνέει τους ανθρώπους και στη νέα χιλιετία.
πηγη http://www.vagenasbouzouki.gr/rempetiko.htm
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου