Αβανιά
Ρετσινιά, κακολογία, συκοφαντική διάδοση.
Ακούγεται στο τραγούδι:
"Ο μπάρμπας μου ο Παναγής"
Στ. - μουσ. Ευτ. Παπαγιαννοπούλου - Γ. Στεφανάκη
Ερμηνεία: Μιχ. Ζαμπέτας
"...είχαν συχνά μπελάδες
γιατί μας βγάζαν αβανιές
πως στου σπιτιού μας τις γωνιές
κρύβαμε κατσιρμάδες..."
[ιταλ. avania - αραβ. hawan = ταπείνωση]
Αβάντα
1. Πλεονέκτημα, κέρδος, όφελος που συνήθως προέρχεται από επιλήψιμη διαδικασία, μίζα.
2. Υποστήριξη συνήθως έμμεση, μέσο, αβάντζα
3.(στο θέατρο): σύνολο γνωρισμάτων ρόλου ή παράστασης που σκοπεύουν στο να προσελκύσουν το κοινό με εξωτερικά, συνήθως φανταχτερά μέσα.
Ακούγεται στο τραγούδι: "Για να ξέρεις, βρε αλανιάρη" (1936)
Στ. - μουσ. : Γ. Καμβύσης
Ερμηνεία: Ρόζα Εσκενάζυ
"Για να ξέρεις, βρε αλανιάρη,
σ'εχω πάρει πια χαμπάρι.
ότι χρόνια πας γι' αβάντα…»
[ παλιά ιταλική λέξη "avantare" ή βενετική "vantarse" = καυχιέμαι]
Αβανταδόρος
Ο εικονικός παίχτης, ο υποτιθέμενος αγοραστής που ενεργεί ώστε να προσελκύσει υποψήφια θύματα. Ειδικότερα, ο αβανταδόρος δρα στον "παπά": ένας στήνει τον "παπά" και οι συνεργάτες του, σαν κοινοί διαβάτες, "παίζουν" και "κερδίζουν", ώστε να πεισθεί ο αφελής ότι μπορεί να κερδίσει και εκείνος, αν παίξει.
Ακούγεται στο τραγούδι:
"Οι Παπατζήδες" (1952)
Στίχοι - Μουσ.: Τόλης Χάρμας
Ερμηνεία: Μπίνης, Ντούο Χάρμα
"...Σαν κορόιδο πιάστηκες να τα χάσεις βιάστηκες
φύλαγαν στη γωνιά οι τσιλιαδόροι
και σου τα τρώγανε οι αβανταδόροι..."
[ιταλ. avanti = πριν, εμπρός]
Αβέρτα
Φανερά, άφοβα, χωρίς προφύλαξη, απροκάλυπτα.
Ακούγεται στο τραγούδι:
"Στην εποχή του Πάγκαλου" (1969)
Στ. - Μουσική και ερμηνεία: Γ. Μητσάκης
"... κι αβέρτα τσιγαράκι..."
[ιταλ. averto < apertus, λατιν. = ανοιχτός]
Αγάλι
Σιγά, ήρεμα. [μεσαιων. αγάλη < αγαληνά < γαληνά]
Αγάντα
1. Κρατήσου γερά, μείνε κοντά.
2. Κάνε υπομονή, κουράγιο.
Ακούγεται στο τραγούδι:
Ο Θερμαστής (1934)
Στ. - Μουσ. και ερμηνεία: Μπάτης.
"...αγάντα, θερμαστάκι μου,
και ρίχνε τις φτυαριές σου..."
[ιταλ. agguantare = αγκιστρώνομαι, κρατιέμαι γερά]
Άγιος Νείλος
Περιοχή του Πειραιά, κοντά στο Χατζηκυριάκειο , όπου και η ομώνυμη εκκλησία.
Ακούγεται στο τραγούδι: "Χατζηκυριάκειο" (1938)
Στ., μουσ : Δ. Γκόγκος (Μπαγιαντέρας)
Ερμην. : Παγιουμτζής, Περπινιάδης.
"...Από βραδύς ξεκίνησα
μ' ένα καλό μου φίλο
για το Χατζηκυριάκειο και για τον Άγιο Νείλο..."
Αθανασόπουλος Δημήτρης
Δολοφονήθηκε στο σπίτι του, στην περιοχή Χαροκόπου, στις 7 Γενάρη 1931, από την πεθερά του Άρτεμη Κάστρου, έναν ξάδελφο της γυναίκας του το Δημήτρη Μοσκιό και με τη βοήθεια της γυναίκας του Φούλας Αθανασοπούλου και της υπηρέτριας Γιαννούλας Μπέλλου.
Στη συνέχεια, προσπάθησαν να κάψουν το πτώμα, αλλά επειδή θα τους πρόδιδε ο καπνός και η μυρωδιά, το τεμάχισαν, το έβαλαν σε σακούλες και πετάχτηκε στον Ιλισό, όπου βρέθηκε τυχαία.
Έτσι αποκαλύφτηκε το "έγκλημα του αιώνα", όπως χαρακτηρίστηκε, σε εφημερίδες της εποχής,
http://photos1.blogger.com/blogger/2...4/1600/878.jpg
http://photos1.blogger.com/blogger/2...4/1600/881.jpg
οι οποίες γέμιζαν με ολοσέλιδες αναφορές και λεπτομέρειες για το έγκλημα αυτό.
Σύμφωνα με την απόφαση της δικαιοσύνης, πεθερά και σύζυγος καταδικάστηκαν σε θάνατο.
Τελικά παρέμειναν στη φυλακή 10 χρόνια, μετά την απόφαση της κυβέρνησης Τσολάκογλου να απονείμει χάρη σε όλους τους βαρυποινίτες εκείνης της εποχής.
Ακούγεται στο τραγούδι: "Κακούργα πεθερά", (1931)
Στ., μουσ: Ιακ. Μοντανάρης
Ερμην.: Αντ. Διαμαντίδης.
"...Καημένε Αθανασόπουλε, τι σού 'μελε να πάθεις,
από κακούργα πεθερά τα νιάτα σου να χάσεις..."
Ακρόπολη, Θεσσαλονίκη
Το βορειότερο και ψηλότερο τμήμα της παλιάς πόλης της Θεσσαλονίκης, στην περιοχή της Άνω Πόλης.
Ό,τι διασώθηκε από την πυρκαγιά του 1917, περιλαμβάνει τα τείχη της Ακρόπολης και το Επταπύργιο, το Γεντί Κουλέ .
Ακούγεται στο τραγούδι: "Μπαχτσέ τσιφλίκι" (1946)
Στ., μουσ. : Τσιτσάνης.
Ερμην : Τσιτσάνης, Παγιουμτζής.
"...πάμε τσάρκα στην Ακρόπολη, στη Βάρνα ..."
Αλάνης
Πλήρης επεξήγηση στην Κλίκα.
Ακούγεται στο τραγούδι:
"Κάποιο αλάνι απ΄το λιμάνι" (1968)
Στ. - Μουσ.: Τσιτσάνης
Ερμηνεία: Στ. Κόκοτας
Αληθινή
Παραδοσιακό χωριό ανάμεσα στην Ερμούπολη και την Άνω Σύρο.
Ακούγεται στο τραγούδι: "Φραγκοσυριανή" (1935)
Στ., μoυσ., ερμην: Βαμβακάρης.
"...φίνα στην Αληθινή..."
Αλμπάνης
Αδέξιος, άπειρος στη δουλειά του, ατζαμής, ( συνήθως λέγεται για τεχνίτες και γιατρούς).
[< από το (ν)αλμπάν(τ)ης < τουρκ., περσ. nalbant < nalbent = πεταλωτής]
Ανάπλι
Γνωστή, παλιά φυλακή ανατολικά της Ακροναυπλίας, στο εσωτερικό του όρμου.
Αρκετές οι αναφορές σ' αυτήν και στα τραγούδια και στη Λογοτεχνία, όπου περιγράφονται οι ιδιαίτερα σκληρές τιμωρίες σε βάρος των κρατούμενων, όπως και η άδικη κράτηση.
Ακούγεται στο τραγούδι: "Αντιλαλούν οι φυλακές" (1935)
Στ., μουσ., ερμην. : Βαμβακάρης.
"...αντιλαλούν οι φυλακές Ανάπλι και Γεντί Κουλέ ς..."
Ανθίζομαι
Αντιλαμβάνομαι, καταλαβαίνω κάτι που υποκρύπτεται, παίρνω είδηση, πιάνω, ψυχανεμίζομαι.
Ακούγεται στο τραγούδι:
"Ο πασατέμπος" (1946)
Στ. - μουσ.:Μ. Χιώτης
Ερμηνεία: Κασιμάτης, Ρόζα.
"Τα παραμύθια σου τ΄ανθίστηκα πια τώρα..."
[από συμφυρμό των λέξεων: άνθος + μυρίζομαι].
Άννυ Όντρα
Η Άννυ Όντρα (Anna Sophie Ondrakova) ήταν ηθοποιός και τραγουδίστρια, λαμπρό αστέρι του Χόλυγουντ.
Ακούγεται στο τραγούδι: "Εσύ είσαι τρελοκόριτσο" (1938)
Στ. - μουσ. : Δ. Σέμσης
Ερμην. : Ρ. Αμπατζή
"Εσύ είσαι τρελοκόριτσο
ωσάν την Άννυ Όντρα..."
Αντάμ αμάν
Άνθρωπέ (μου) έλεος.
Αντάμης
Παλικάρι, άντρας, θαρραλέος.
Το επίθετο "αντάμικος" περισσότερο σε χρήση στο ουδέτερο και πάντα για άψυχα αντικείμενα σημαίνει "αντρίκειο" αλλά και "αυθεντικό".
Ακούγεται στο τραγούδι:
"Ο μπάρμπας μου ο Παναγής"
Στ. - μουσ. Ευτ. Παπαγιαννοπούλου - Γ. Στεφανάκη
Ερμηνεία: Μιχ. Ζαμπέτας
"...Μες τα Βουρλά κατιρματζής
αντάμης και κοντραμπατζής
και της τουρκιάς ο τρόμος..."
[από το "adam" (το συναντάμε και ως επιφώνημα στους αμανέδες) λέξη εβραϊκή, παρμένη από την Παλαιά Διαθήκη. Adam = άνθρωπος στα εβραϊκά].
Αντελικιώτισσα
Η καταγόμενη από το Αντελικό ή Αιτωλικό, κωμόπολη στο νομό Αιτωλοακαρνανίας.
Ακούγεται στο τραγούδι:"Αντελικιώτισσα", 1947
Στ., μουσ.: Ζ. Κασιμάτης
Ερμην.: Γ. Μηττάκη.
Ανφάν γκατέ
Κυριολεκτικά, το κακομαθημένο παιδί, το χαϊδεμένο, το μαμόθρεφτο.
Κατ' επέκταση, ο "καθώς πρέπει", ο εκλεπτυσμένος άνθρωπος (ή και κυρία).
Ακούγεται στο τραγούδι:
"Παραπονιούνται οι μάγκες μας" (1936)
Στ., μουσ.: Γ. Τσαούς
Ερμηνεία: Αντ. Καλυβόπουλος
"...Και όλα τα ανφάν-γκατέ μες τον τεκέ θα κάτσουν
μπουζούκι για να ακούσουνε και για να μαστουριάσουν..."
[γαλλική φράση: enfant gate].
Απάχης
Ονομάζονταν έτσι οι περιπλανώμενοι άνεργοι των μεγαλουπόλεων του Μεσοπολέμου. Επίσης, ο αλήτης, αλλά και ο κακοποιός. Τίτλος και οπερέτας της εποχής: "οι Απάχηδες των Αθηνών".
Ακούγεται στο τραγούδι:
"Με σκλάβωσε η αγάπη σου" (1940)
Στ., μουσ.: Γρ. Ασίκης
Ερμηνεία:Βαμβακάρης
"...Ότι μου είπες το 'κανα κι ό, τι ζητάς σου φέρνω
από απάχης που 'μουνα, με έκανες μοντέρνο..."
[<γαλλ. apache = ον. φυλής Ινδιάνων της Β. Aμερικής)].
Αποτάζω
Αποκτώ.
Ακούγεται στο τραγούδι: "Όσοι έχουνε πολλά λεφτά" (1936)
Στ. - μουσ. - εκτέλ.: Βαμβακάρης
"...Εγώ ψιλή στην τσέπη μου
ποτές δεν αποτάζω
κι όλα τα ντέρτια μου περνούν,
μόνο σα μαστουριάζω..."
[< αποτάσσω (και πιο σωστά) < υποτάσσω = αποκτώ.
Η έννοια της κτήσης προέρχεται από το γεγονός ότι γίνεσαι κύριος των αγαθών που έχει εκείνος, τον οποίον υπέταξες, κατέκτησες].
Αραμπάς
Άμαξα με τέσσερις τροχούς που την έσερναν βόδια ή άλογα, κάρο. Χλευαστικά, η λέξη λέγεται επίσης για χερσαίο μεταφορικό μέσο που είναι υπερβολικά αργό.
Από το τραγούδι:
"Αραμπάς περνά" (1948)
Στ., μουσ.: Τσιτσάνης
Ερμηνεία: Τσιτσάνης, Βαμβακάρης, Καλφοπούλου
"αραμπάς περνά και η βλάμισσα
που αγάπησα είναι μέσα..."
[τουρκ. araba = κάρο, τροχοφόρο].
Αρετσού
Παραλιακό προάστιο της Θεσσαλονίκης, στο Δήμο Καλαμαριάς.
Δημιουργήθηκε από Έλληνες πρόσφυγες που ήρθαν στη Θεσσαλονίκη μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, προερχόμενοι από την Αρετσού (αρχαία Αρέθουσα), παραλιακή πόλη της Προποντίδας, το όνομα της οποίας και διατήρησαν στη νέα τους πατρίδα.
Ακούγεται στο τραγούδι: "Θεσσαλονίκη όμορφη" (1954)
Στ.: Χρ. Κολοκοτρώνης
Μουσ.: Ανέστος Αθανασίου
Ερμην.: Πρ. Τσαουσάκης - Μ. Γρύλη.
"...Θεσσαλονίκη όμορφη, μεσ’ στην καρδιά μου σ’έχω,
Βαρδάρη, Τούμπα κι Αρετσού , μακριά πια δεν αντέχω..."
Άρης Βελουχιώτης
(27/8/1905, Λαμία – 16/6/1945, Μεσούντα)
Ο Θανάσης Κλάρας (όπως ήταν το πραγματικό του όνομα), στέλεχος του ΚΚΕ, φυλακίστηκε και εξορίστηκε για τη δράση του. Πολέμησε στο μέτωπο στον ελληνο-ιταλικό πόλεμο το 1940 και ως ηγέτης μετέπειτα του ΕΛΑΣ στον απελευθερωτικό πόλεμο της Ελλάδας από τους Γερμανούς κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ηγήθηκε με επιτυχία στις 25/11/1942 στην ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου. Μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας στις 12/2/1945 συνέχισε τον ένοπλο αγώνα με αποτέλεσμα την απομόνωσή του και το τραγικό τέλος του στη Μεσούντα.
Ακούγεται σε 4 τραγούδια:
- - «Ένας λεβέντης έσβησε" ("Άρης Βελουχιώτης") (1945)
Στ.: Μάθεση, Χιώτη, μουσ. : Μ. Γενίτσαρη, πρώτη ερμην.: Νταλάρας
"...Αντιλαλούνε τα βουνά κλαίνε τα κλαψοπούλια
ο Βελουχιώτης χάθηκε ψηλά σε μια ραχούλα..."
- - «Να ναι γλυκό το βόλι" ("φόρεσε αντάρτη τ' άρματα") (1942)
Στ. - μουσ. - ερμην. : Μπαγιαντέρα
"...και με τον Άρη αρχηγό
γλυκό να 'ναι το βόλι...».
- - «Αρχηγό μου έχω τον Άρη» (1942)
Στ. - μουσ. -ερμην.: Μπαγιαντέρα
Ασίκης
1. λεβέντης, άντρας που συνδυάζει σωματικά και ψυχικά χαρίσματα.
2. Ο αγαπητικός, ο εραστής.
3. Στις γλώσσες της Ανατολής σημαίνει τραγουδιστής, πλανόδιος οργανοπαίκτης, τροβαδούρος. Τα τραγούδια των Ασίκηδων ήταν μακροσκελή, περιείχαν και διηγήσεις, κομμάτια από έπη με λόγια προσαρμοσμένα στην επικαιρότητα.
Ακούγεται στο τραγούδι:
"Πέντε ποντικοί βαρβάτοι"
Παραδοσιακό
Ερμηνεία: Απ. Νικολαΐδης
"...ποιος ασίκης σαν και μένα
στο κουρμπέτι περπατεί..."
[τουρκ. aşιk =εραστής < αραβ. asiq].
Άσος
1. εδώ, με τη μεταφορική σημασία, για κάποιον που είναι άριστος, πρώτος, που διακρίνεται σε έναν τομέα.
2. Επίσης, ο αριθμός ένα ή η πλευρά του ζαριού που είναι σημαδεμένη με μία μόνο βούλα ή το χαρτί της τράπουλας που έχει μόνο ένα χαρακτηριστικό σημάδι.
3. Στη φράση: "μένω στον άσο" = με εγκαταλείπουν όλοι και μένω μόνος, αποτυχαίνω, ή κάνω λάθος υπολογισμούς και μένω αδέκαρος.
4.Ή, "άσος κρυμμένος στο μανίκι" = κρυφό πλεονέκτημα που θα χρησιμοποιηθεί την κατάλληλη στιγμή.
Ακούγεται στο τραγούδι: "Ο Τσιτσάνης στο Μόντε Κάρλο (1937)
Στ., μουσ.: Τσιτσάνης
Ερμην.: Παγιουμτζής, Περπινιάδης.
"...Μια βραδιά στο Μόντε Κάρλο
πήγα να παρευρεΘώ
μες στους άσους της ρολίνας
να τους συναγωνιστώ..."
[ ιταλ. asso, λατιν. as, assis, ρωμαϊκό νόμισμα]
Ατζαμής
Προηγείται η αραβική λέξη "Ajami", που σημαίνει "Πέρσης" [άρα, και "ξένος", "βάρβαρος" (έννοιες που απαντώνται επίσης) για τους Άραβες]. Στη συνέχεια, μεταφέρεται ως δάνειο στην τουρκική, ως "Acemi", με την έννοια αρχικά του έφηβου, του στρατολογημένου με το παιδομάζωμα, ο οποίος εκπαιδεύεται για να καταταγεί στο σώμα των γενίτσαρων, στη φρουρά των σουλτανικών ανακτόρων. Εξελικτικά η λέξη παίρνει τις εξής σημασίες: αμάθητος, πρωτόπειρος, πρωτόβγαλτος, πρωτάρης, κακότεχνος, ανίδεος, άπειρος... και με αυτές τις έννοιες έχει περάσει η λέξη και στη δική μας γλώσσα.
Άφρα
Ο αφρός της θάλασσας, η κορυφή.
Ακούγεται στο τραγούδι: "Ε, ρε, και πώς γουστάρω"
Στ.: Γ. Καλαμαριώτης
Μουσ. : Γ. Πλέσσας
Ερμην.: Γ. Ντουνιάς
"...Αυτοί τρανοί κι εμείς πανί
ρε φίλε, τι να θέλω;
Να μπω στην άφρα τη χοντρή
με τ’ αψηλό καπέλο..."
Α.Χ.Ε.Π.Α.
Ακρωνύμιο του οποίου τα αρχικά μεταφράστηκαν ως "Αμερικανική Ελληνική Εκπαιδευτική Προοδευτική Εταιρεία". Ιδρύθηκε το 1922.
Ακούγεται στο τραγούδι:
"Δεν τον θέλω τον ΑΧΕΠΑ" (1934)
Στ. - μουσ.: Φακίνου, Πλατσέου
Ερμηνεία: Κ. Ρούκουνας - Κορίνα Σαλονικιά
"...Αγαπώ ένα λεβέντη που 'χει δαχτυλίδι μέση
δεν τον θέλω, δεν τον παίρνω τον ΑΧΕΠΑ με το φέσι..."
ΠΗΓΗ http://www.rembetiko.gr/forums/showthread.php?t=22575
Ρετσινιά, κακολογία, συκοφαντική διάδοση.
Ακούγεται στο τραγούδι:
"Ο μπάρμπας μου ο Παναγής"
Στ. - μουσ. Ευτ. Παπαγιαννοπούλου - Γ. Στεφανάκη
Ερμηνεία: Μιχ. Ζαμπέτας
"...είχαν συχνά μπελάδες
γιατί μας βγάζαν αβανιές
πως στου σπιτιού μας τις γωνιές
κρύβαμε κατσιρμάδες..."
[ιταλ. avania - αραβ. hawan = ταπείνωση]
Αβάντα
1. Πλεονέκτημα, κέρδος, όφελος που συνήθως προέρχεται από επιλήψιμη διαδικασία, μίζα.
2. Υποστήριξη συνήθως έμμεση, μέσο, αβάντζα
3.(στο θέατρο): σύνολο γνωρισμάτων ρόλου ή παράστασης που σκοπεύουν στο να προσελκύσουν το κοινό με εξωτερικά, συνήθως φανταχτερά μέσα.
Ακούγεται στο τραγούδι: "Για να ξέρεις, βρε αλανιάρη" (1936)
Στ. - μουσ. : Γ. Καμβύσης
Ερμηνεία: Ρόζα Εσκενάζυ
"Για να ξέρεις, βρε αλανιάρη,
σ'εχω πάρει πια χαμπάρι.
ότι χρόνια πας γι' αβάντα…»
[ παλιά ιταλική λέξη "avantare" ή βενετική "vantarse" = καυχιέμαι]
Αβανταδόρος
Ο εικονικός παίχτης, ο υποτιθέμενος αγοραστής που ενεργεί ώστε να προσελκύσει υποψήφια θύματα. Ειδικότερα, ο αβανταδόρος δρα στον "παπά": ένας στήνει τον "παπά" και οι συνεργάτες του, σαν κοινοί διαβάτες, "παίζουν" και "κερδίζουν", ώστε να πεισθεί ο αφελής ότι μπορεί να κερδίσει και εκείνος, αν παίξει.
Ακούγεται στο τραγούδι:
"Οι Παπατζήδες" (1952)
Στίχοι - Μουσ.: Τόλης Χάρμας
Ερμηνεία: Μπίνης, Ντούο Χάρμα
"...Σαν κορόιδο πιάστηκες να τα χάσεις βιάστηκες
φύλαγαν στη γωνιά οι τσιλιαδόροι
και σου τα τρώγανε οι αβανταδόροι..."
[ιταλ. avanti = πριν, εμπρός]
Αβέρτα
Φανερά, άφοβα, χωρίς προφύλαξη, απροκάλυπτα.
Ακούγεται στο τραγούδι:
"Στην εποχή του Πάγκαλου" (1969)
Στ. - Μουσική και ερμηνεία: Γ. Μητσάκης
"... κι αβέρτα τσιγαράκι..."
[ιταλ. averto < apertus, λατιν. = ανοιχτός]
Αγάλι
Σιγά, ήρεμα. [μεσαιων. αγάλη < αγαληνά < γαληνά]
Αγάντα
1. Κρατήσου γερά, μείνε κοντά.
2. Κάνε υπομονή, κουράγιο.
Ακούγεται στο τραγούδι:
Ο Θερμαστής (1934)
Στ. - Μουσ. και ερμηνεία: Μπάτης.
"...αγάντα, θερμαστάκι μου,
και ρίχνε τις φτυαριές σου..."
[ιταλ. agguantare = αγκιστρώνομαι, κρατιέμαι γερά]
Άγιος Νείλος
Περιοχή του Πειραιά, κοντά στο Χατζηκυριάκειο , όπου και η ομώνυμη εκκλησία.
Ακούγεται στο τραγούδι: "Χατζηκυριάκειο" (1938)
Στ., μουσ : Δ. Γκόγκος (Μπαγιαντέρας)
Ερμην. : Παγιουμτζής, Περπινιάδης.
"...Από βραδύς ξεκίνησα
μ' ένα καλό μου φίλο
για το Χατζηκυριάκειο και για τον Άγιο Νείλο..."
Αθανασόπουλος Δημήτρης
Δολοφονήθηκε στο σπίτι του, στην περιοχή Χαροκόπου, στις 7 Γενάρη 1931, από την πεθερά του Άρτεμη Κάστρου, έναν ξάδελφο της γυναίκας του το Δημήτρη Μοσκιό και με τη βοήθεια της γυναίκας του Φούλας Αθανασοπούλου και της υπηρέτριας Γιαννούλας Μπέλλου.
Στη συνέχεια, προσπάθησαν να κάψουν το πτώμα, αλλά επειδή θα τους πρόδιδε ο καπνός και η μυρωδιά, το τεμάχισαν, το έβαλαν σε σακούλες και πετάχτηκε στον Ιλισό, όπου βρέθηκε τυχαία.
Έτσι αποκαλύφτηκε το "έγκλημα του αιώνα", όπως χαρακτηρίστηκε, σε εφημερίδες της εποχής,
http://photos1.blogger.com/blogger/2...4/1600/878.jpg
http://photos1.blogger.com/blogger/2...4/1600/881.jpg
οι οποίες γέμιζαν με ολοσέλιδες αναφορές και λεπτομέρειες για το έγκλημα αυτό.
Σύμφωνα με την απόφαση της δικαιοσύνης, πεθερά και σύζυγος καταδικάστηκαν σε θάνατο.
Τελικά παρέμειναν στη φυλακή 10 χρόνια, μετά την απόφαση της κυβέρνησης Τσολάκογλου να απονείμει χάρη σε όλους τους βαρυποινίτες εκείνης της εποχής.
Ακούγεται στο τραγούδι: "Κακούργα πεθερά", (1931)
Στ., μουσ: Ιακ. Μοντανάρης
Ερμην.: Αντ. Διαμαντίδης.
"...Καημένε Αθανασόπουλε, τι σού 'μελε να πάθεις,
από κακούργα πεθερά τα νιάτα σου να χάσεις..."
Ακρόπολη, Θεσσαλονίκη
Το βορειότερο και ψηλότερο τμήμα της παλιάς πόλης της Θεσσαλονίκης, στην περιοχή της Άνω Πόλης.
Ό,τι διασώθηκε από την πυρκαγιά του 1917, περιλαμβάνει τα τείχη της Ακρόπολης και το Επταπύργιο, το Γεντί Κουλέ .
Ακούγεται στο τραγούδι: "Μπαχτσέ τσιφλίκι" (1946)
Στ., μουσ. : Τσιτσάνης.
Ερμην : Τσιτσάνης, Παγιουμτζής.
"...πάμε τσάρκα στην Ακρόπολη, στη Βάρνα ..."
Αλάνης
Πλήρης επεξήγηση στην Κλίκα.
Ακούγεται στο τραγούδι:
"Κάποιο αλάνι απ΄το λιμάνι" (1968)
Στ. - Μουσ.: Τσιτσάνης
Ερμηνεία: Στ. Κόκοτας
Αληθινή
Παραδοσιακό χωριό ανάμεσα στην Ερμούπολη και την Άνω Σύρο.
Ακούγεται στο τραγούδι: "Φραγκοσυριανή" (1935)
Στ., μoυσ., ερμην: Βαμβακάρης.
"...φίνα στην Αληθινή..."
Αλμπάνης
Αδέξιος, άπειρος στη δουλειά του, ατζαμής, ( συνήθως λέγεται για τεχνίτες και γιατρούς).
[< από το (ν)αλμπάν(τ)ης < τουρκ., περσ. nalbant < nalbent = πεταλωτής]
Ανάπλι
Γνωστή, παλιά φυλακή ανατολικά της Ακροναυπλίας, στο εσωτερικό του όρμου.
Αρκετές οι αναφορές σ' αυτήν και στα τραγούδια και στη Λογοτεχνία, όπου περιγράφονται οι ιδιαίτερα σκληρές τιμωρίες σε βάρος των κρατούμενων, όπως και η άδικη κράτηση.
Ακούγεται στο τραγούδι: "Αντιλαλούν οι φυλακές" (1935)
Στ., μουσ., ερμην. : Βαμβακάρης.
"...αντιλαλούν οι φυλακές Ανάπλι και Γεντί Κουλέ ς..."
Ανθίζομαι
Αντιλαμβάνομαι, καταλαβαίνω κάτι που υποκρύπτεται, παίρνω είδηση, πιάνω, ψυχανεμίζομαι.
Ακούγεται στο τραγούδι:
"Ο πασατέμπος" (1946)
Στ. - μουσ.:Μ. Χιώτης
Ερμηνεία: Κασιμάτης, Ρόζα.
"Τα παραμύθια σου τ΄ανθίστηκα πια τώρα..."
[από συμφυρμό των λέξεων: άνθος + μυρίζομαι].
Άννυ Όντρα
Η Άννυ Όντρα (Anna Sophie Ondrakova) ήταν ηθοποιός και τραγουδίστρια, λαμπρό αστέρι του Χόλυγουντ.
Ακούγεται στο τραγούδι: "Εσύ είσαι τρελοκόριτσο" (1938)
Στ. - μουσ. : Δ. Σέμσης
Ερμην. : Ρ. Αμπατζή
"Εσύ είσαι τρελοκόριτσο
ωσάν την Άννυ Όντρα..."
Αντάμ αμάν
Άνθρωπέ (μου) έλεος.
Αντάμης
Παλικάρι, άντρας, θαρραλέος.
Το επίθετο "αντάμικος" περισσότερο σε χρήση στο ουδέτερο και πάντα για άψυχα αντικείμενα σημαίνει "αντρίκειο" αλλά και "αυθεντικό".
Ακούγεται στο τραγούδι:
"Ο μπάρμπας μου ο Παναγής"
Στ. - μουσ. Ευτ. Παπαγιαννοπούλου - Γ. Στεφανάκη
Ερμηνεία: Μιχ. Ζαμπέτας
"...Μες τα Βουρλά κατιρματζής
αντάμης και κοντραμπατζής
και της τουρκιάς ο τρόμος..."
[από το "adam" (το συναντάμε και ως επιφώνημα στους αμανέδες) λέξη εβραϊκή, παρμένη από την Παλαιά Διαθήκη. Adam = άνθρωπος στα εβραϊκά].
Αντελικιώτισσα
Η καταγόμενη από το Αντελικό ή Αιτωλικό, κωμόπολη στο νομό Αιτωλοακαρνανίας.
Ακούγεται στο τραγούδι:"Αντελικιώτισσα", 1947
Στ., μουσ.: Ζ. Κασιμάτης
Ερμην.: Γ. Μηττάκη.
Ανφάν γκατέ
Κυριολεκτικά, το κακομαθημένο παιδί, το χαϊδεμένο, το μαμόθρεφτο.
Κατ' επέκταση, ο "καθώς πρέπει", ο εκλεπτυσμένος άνθρωπος (ή και κυρία).
Ακούγεται στο τραγούδι:
"Παραπονιούνται οι μάγκες μας" (1936)
Στ., μουσ.: Γ. Τσαούς
Ερμηνεία: Αντ. Καλυβόπουλος
"...Και όλα τα ανφάν-γκατέ μες τον τεκέ θα κάτσουν
μπουζούκι για να ακούσουνε και για να μαστουριάσουν..."
[γαλλική φράση: enfant gate].
Απάχης
Ονομάζονταν έτσι οι περιπλανώμενοι άνεργοι των μεγαλουπόλεων του Μεσοπολέμου. Επίσης, ο αλήτης, αλλά και ο κακοποιός. Τίτλος και οπερέτας της εποχής: "οι Απάχηδες των Αθηνών".
Ακούγεται στο τραγούδι:
"Με σκλάβωσε η αγάπη σου" (1940)
Στ., μουσ.: Γρ. Ασίκης
Ερμηνεία:Βαμβακάρης
"...Ότι μου είπες το 'κανα κι ό, τι ζητάς σου φέρνω
από απάχης που 'μουνα, με έκανες μοντέρνο..."
[<γαλλ. apache = ον. φυλής Ινδιάνων της Β. Aμερικής)].
Αποτάζω
Αποκτώ.
Ακούγεται στο τραγούδι: "Όσοι έχουνε πολλά λεφτά" (1936)
Στ. - μουσ. - εκτέλ.: Βαμβακάρης
"...Εγώ ψιλή στην τσέπη μου
ποτές δεν αποτάζω
κι όλα τα ντέρτια μου περνούν,
μόνο σα μαστουριάζω..."
[< αποτάσσω (και πιο σωστά) < υποτάσσω = αποκτώ.
Η έννοια της κτήσης προέρχεται από το γεγονός ότι γίνεσαι κύριος των αγαθών που έχει εκείνος, τον οποίον υπέταξες, κατέκτησες].
Αραμπάς
Άμαξα με τέσσερις τροχούς που την έσερναν βόδια ή άλογα, κάρο. Χλευαστικά, η λέξη λέγεται επίσης για χερσαίο μεταφορικό μέσο που είναι υπερβολικά αργό.
Από το τραγούδι:
"Αραμπάς περνά" (1948)
Στ., μουσ.: Τσιτσάνης
Ερμηνεία: Τσιτσάνης, Βαμβακάρης, Καλφοπούλου
"αραμπάς περνά και η βλάμισσα
που αγάπησα είναι μέσα..."
[τουρκ. araba = κάρο, τροχοφόρο].
Αρετσού
Παραλιακό προάστιο της Θεσσαλονίκης, στο Δήμο Καλαμαριάς.
Δημιουργήθηκε από Έλληνες πρόσφυγες που ήρθαν στη Θεσσαλονίκη μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, προερχόμενοι από την Αρετσού (αρχαία Αρέθουσα), παραλιακή πόλη της Προποντίδας, το όνομα της οποίας και διατήρησαν στη νέα τους πατρίδα.
Ακούγεται στο τραγούδι: "Θεσσαλονίκη όμορφη" (1954)
Στ.: Χρ. Κολοκοτρώνης
Μουσ.: Ανέστος Αθανασίου
Ερμην.: Πρ. Τσαουσάκης - Μ. Γρύλη.
"...Θεσσαλονίκη όμορφη, μεσ’ στην καρδιά μου σ’έχω,
Βαρδάρη, Τούμπα κι Αρετσού , μακριά πια δεν αντέχω..."
Άρης Βελουχιώτης
(27/8/1905, Λαμία – 16/6/1945, Μεσούντα)
Ο Θανάσης Κλάρας (όπως ήταν το πραγματικό του όνομα), στέλεχος του ΚΚΕ, φυλακίστηκε και εξορίστηκε για τη δράση του. Πολέμησε στο μέτωπο στον ελληνο-ιταλικό πόλεμο το 1940 και ως ηγέτης μετέπειτα του ΕΛΑΣ στον απελευθερωτικό πόλεμο της Ελλάδας από τους Γερμανούς κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ηγήθηκε με επιτυχία στις 25/11/1942 στην ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου. Μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας στις 12/2/1945 συνέχισε τον ένοπλο αγώνα με αποτέλεσμα την απομόνωσή του και το τραγικό τέλος του στη Μεσούντα.
Ακούγεται σε 4 τραγούδια:
- - «Ένας λεβέντης έσβησε" ("Άρης Βελουχιώτης") (1945)
Στ.: Μάθεση, Χιώτη, μουσ. : Μ. Γενίτσαρη, πρώτη ερμην.: Νταλάρας
"...Αντιλαλούνε τα βουνά κλαίνε τα κλαψοπούλια
ο Βελουχιώτης χάθηκε ψηλά σε μια ραχούλα..."
- - «Να ναι γλυκό το βόλι" ("φόρεσε αντάρτη τ' άρματα") (1942)
Στ. - μουσ. - ερμην. : Μπαγιαντέρα
"...και με τον Άρη αρχηγό
γλυκό να 'ναι το βόλι...».
- - «Αρχηγό μου έχω τον Άρη» (1942)
Στ. - μουσ. -ερμην.: Μπαγιαντέρα
Ασίκης
1. λεβέντης, άντρας που συνδυάζει σωματικά και ψυχικά χαρίσματα.
2. Ο αγαπητικός, ο εραστής.
3. Στις γλώσσες της Ανατολής σημαίνει τραγουδιστής, πλανόδιος οργανοπαίκτης, τροβαδούρος. Τα τραγούδια των Ασίκηδων ήταν μακροσκελή, περιείχαν και διηγήσεις, κομμάτια από έπη με λόγια προσαρμοσμένα στην επικαιρότητα.
Ακούγεται στο τραγούδι:
"Πέντε ποντικοί βαρβάτοι"
Παραδοσιακό
Ερμηνεία: Απ. Νικολαΐδης
"...ποιος ασίκης σαν και μένα
στο κουρμπέτι περπατεί..."
[τουρκ. aşιk =εραστής < αραβ. asiq].
Άσος
1. εδώ, με τη μεταφορική σημασία, για κάποιον που είναι άριστος, πρώτος, που διακρίνεται σε έναν τομέα.
2. Επίσης, ο αριθμός ένα ή η πλευρά του ζαριού που είναι σημαδεμένη με μία μόνο βούλα ή το χαρτί της τράπουλας που έχει μόνο ένα χαρακτηριστικό σημάδι.
3. Στη φράση: "μένω στον άσο" = με εγκαταλείπουν όλοι και μένω μόνος, αποτυχαίνω, ή κάνω λάθος υπολογισμούς και μένω αδέκαρος.
4.Ή, "άσος κρυμμένος στο μανίκι" = κρυφό πλεονέκτημα που θα χρησιμοποιηθεί την κατάλληλη στιγμή.
Ακούγεται στο τραγούδι: "Ο Τσιτσάνης στο Μόντε Κάρλο (1937)
Στ., μουσ.: Τσιτσάνης
Ερμην.: Παγιουμτζής, Περπινιάδης.
"...Μια βραδιά στο Μόντε Κάρλο
πήγα να παρευρεΘώ
μες στους άσους της ρολίνας
να τους συναγωνιστώ..."
[ ιταλ. asso, λατιν. as, assis, ρωμαϊκό νόμισμα]
Ατζαμής
Προηγείται η αραβική λέξη "Ajami", που σημαίνει "Πέρσης" [άρα, και "ξένος", "βάρβαρος" (έννοιες που απαντώνται επίσης) για τους Άραβες]. Στη συνέχεια, μεταφέρεται ως δάνειο στην τουρκική, ως "Acemi", με την έννοια αρχικά του έφηβου, του στρατολογημένου με το παιδομάζωμα, ο οποίος εκπαιδεύεται για να καταταγεί στο σώμα των γενίτσαρων, στη φρουρά των σουλτανικών ανακτόρων. Εξελικτικά η λέξη παίρνει τις εξής σημασίες: αμάθητος, πρωτόπειρος, πρωτόβγαλτος, πρωτάρης, κακότεχνος, ανίδεος, άπειρος... και με αυτές τις έννοιες έχει περάσει η λέξη και στη δική μας γλώσσα.
Άφρα
Ο αφρός της θάλασσας, η κορυφή.
Ακούγεται στο τραγούδι: "Ε, ρε, και πώς γουστάρω"
Στ.: Γ. Καλαμαριώτης
Μουσ. : Γ. Πλέσσας
Ερμην.: Γ. Ντουνιάς
"...Αυτοί τρανοί κι εμείς πανί
ρε φίλε, τι να θέλω;
Να μπω στην άφρα τη χοντρή
με τ’ αψηλό καπέλο..."
Α.Χ.Ε.Π.Α.
Ακρωνύμιο του οποίου τα αρχικά μεταφράστηκαν ως "Αμερικανική Ελληνική Εκπαιδευτική Προοδευτική Εταιρεία". Ιδρύθηκε το 1922.
Ακούγεται στο τραγούδι:
"Δεν τον θέλω τον ΑΧΕΠΑ" (1934)
Στ. - μουσ.: Φακίνου, Πλατσέου
Ερμηνεία: Κ. Ρούκουνας - Κορίνα Σαλονικιά
"...Αγαπώ ένα λεβέντη που 'χει δαχτυλίδι μέση
δεν τον θέλω, δεν τον παίρνω τον ΑΧΕΠΑ με το φέσι..."
ΠΗΓΗ http://www.rembetiko.gr/forums/showthread.php?t=22575
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου